استاندارد روش نمونه گیری از پسآبهای صنعتی
1 ـ هدف و دامنه کاربرد
هدف از ارائه این استاندارد تعیین روشی جهت نمونهگیری از پسآبهای صنعتی است که در آن اصول مشخصی برای یکنواخت کردن روشهای مختلف نمونهگیری تدوین شده و این روش در مقیاس عمومی قابل اجراء بوده و در موارد خاص نیز احتمالا کاربرد خواهد داشت .
2 ـ اصطلاحات و تعاریف
2-1 نمونهگیری : واژه نمونهگیری که در این استاندارد بکار میرود عبارتست از برداشتن قسمتی از پسآب که نمایانگر کل پسآب مورد نظر باشد .
2-2 فاضلاب خام 1 : عبارتست از آبی که پس از ورود به واحد صنعتی و گردش در مراحل مورد نظر به مواد موجود آلوده میگردد .
2-3 پس آب صنعتی 2 : فاضلابی است که عمل پالایش جهت کاهش آلودگی در مورد آن انجام گرفته است .
3 ـ نکات مهم در نمونهبرداری 3
3-1 هدف اصلی نمونهگیری بدست آوردن قسمت کوچکی از پس آب صنعتی است که نمایانگر خصوصیات واقعی پس آب باشد و مهمترین عوامل اساسی برای رسیدن باین مقصود عبارتند از :
" نقطه نمونهگیری " , " زمان و تناوب نمونهگیری " , " حفظ ترکیبات نمونه تا زمان اجرای آزمایش ."
3-2 در هر روش نمونهبرداری قواعد عمومی زیر باید بکار رود :
3-2-1 نمونهها باید نشان دهنده وضعیت موجود در نقطهای باشد که از آن محل برداشت انجام گرفته است .
3-2-2 نمونهها باید دارای حجم مناسب به نحوی باشد که امکان تجدیدپذیری آزمون به تعداد مورد نظر در روش آزمون مربوطه فراهم گردد .
3-2-3 نمونهها باید طبق روشی جمعآوری , بستهبندی و حمل و نقل گردد که مراقبتهای لازم جهت تأمین عدم تغییر در ترکیبات و خصوصیات ویژه آن تا مرحله تجزیه در آزمایشگاه درباره آن اعمال شده باشد .
4 ـ نقطه نمونه گیری
نمونهگیری از پس آب یک واحد صنعتی تنها در یک نقطه مخصوص باید انجام پذیرد و آن نقطهای است که پس آب از محوطه کارخانه خارج و به بیرون تخلیه میگردد .
5 ـ تناوب نمونه گیری
5-1 در صورت نیاز به شناخت تغییر در ترکیبات پس آب صنعتی در حین دوره مشخص مثلا زمانی که تخلیه پس آب به حداکثر مقدار خود میرسد , نمونهگیری باید در تناوبهای متناسب و کوتاه مانند هر پنج , ده , پانزده و یا 30 دقیقه انجام پذیرفته و سپس مورد آزمون قرار گیرد .
5-2 برای مطالعه میانگین وضعیتها , نمونه مرکب 4 برای یک دوره کار روزانه واحد صنعتی و یا یک دوره معمول 24 ساعته و یا یک دوره تولید باید جمعآوری گردد .
چنین نمونه مرکبی باید با تناوب مشخص از کانال عمومی تخلیه پس آب واحد صنعتی جمعآوری و مخلوط شده و حجم نمونههای انفرادی باید متناسب با حجم پس آب جاری در لحظه نمونهگیری انتخاب گردد .
5-3 تناوب نمونهگیری بستگی به تکرار تغییرات در ماهیت پس آب و حجم جریان آن دارد و در چنین مواردی باید دقت کافی به نحوی مبذول گردد که نمونه برداشته شده معرف مقدار حقیقی مواد جامد معلق نیز باشد .
5-4 در هر صورت در بیشتر موارد , نمونهگیری با تناوب یک ساعته توصیه میگردد .
6 ـ وسیله نمونه گیری
6-1 سطل با آستر داخلی لعابی و یا چینی که پوشش آن سالم و بدون شکستگی باشد و یا هر ظرف شیشهای دیگر برای نمونهگیری مناسب میباشد .
6-2 ظرف نمونهگیری باید دارای دهانه گشاد بوده و حجم آن به اندازهای باشد که محتوی آن را براحتی بتوان بداخل ظرف نمونه منتقل کرد بدون اینکه سرریز شده و یا قسمتی از آن خالی بماند .
6-3 در صورت موجود بودن , از وسایل خودکار نمونهگیری نیز میتوان استفاده کرد .
7 ـ ظروف نگهداری نمونه
7-1 بطریهای دربدار شیشهای با دهانه گشاد به حجم دو تا سه لیتر جهت نگهداری نمونه مناسب است .
7-2 بطریهای نگهداری نمونه باید ابتدا با اسید شستشو و سپس با آب مقطر آبکش گردد .
7-3 در صورت حمل نمونه به مسافات دور باید کلیه مراقبتهای لازم برای جلوگیری از شکستن بطریها در حین انتقال انجام پذیرد .
8 ـ روش کار
8-1 در نمونهگیری از پس آبی که دارای مواد جامد معلق است باید نهایت دقت بنحوی بعمل آید که نمونه برداشته شده معرف مقدار حقیقی این گونه مواد در زمان نمونهگیری باشد .
8-2 نمونهگیری نباید از کتاب پس آب و یا با خراشیدن رسوبات کف کانال انجام گیرد .
8-3 نمونه باید به آرامی و بدون ایجاد حبابهای هوا برداشته شود .
8-4 وسیله نمونهگیری را وارد جریان پس آب کرده و آن را در نقطهای که بفاصله از کف کانال قرار دارد , پر کنید .
8-5 نمونههای انفرادی را باید در ظرفی شیشهای و یا لعابی تمیز و خشک که گنجایش آن متناسب با حجم نمونه مرکب است خالی کرد . مقدار نمونه مورد نیاز برای آزمون از این ظرف برداشته شده و در حین عمل لازم است نمونه مرکب کاملا مخلوط شود تا مواد جامد آن بحالت معلق در آید .
8-6 بطریهای نگهدارنده نمونه را قبلا یا پس آب شستشو داده و سپس به کمک وسیله نمونهگیری طوری پر کنید که در بالای آن حباب کوچکی جهت جلوگیری از شکستن بطری در اثر انبساط نمونه ( ناشی از تغییرات بعدی حرارت ) خالی بماند .
8-7 در صورت نیاز مقدار لازم از مواد محافظت کننده ترکیبات نمونه را بر روی آن ریخته و درب بطری را ببندید .
یادآوری : در صورتیکه باید از محافظت کنندههای شیمیائی مشخص شده در روش آزمون استفاده گردد , لازم است مقدار تعیین شده محافظت کننده را فقط به آن قسمت از نمونه که برای آن آزمون در نظر گرفته شده است اضافه و بقیه نمونه دست نخورده باقی بماند .
8-8 هر بطری نمونه باید برچسبگذاری شده و اطلاعات زیر بر روی آن نوشته شود :
8-8-1 محل نمونهگیری
8-8-2 زمان نمونهگیری به روز و ساعت
8-8-3 نام مواد شیمیائی محافظت کننده افزوده شده
8-8-4 درجه حرارت نمونه در حین برداشت
یادآوری : آزمونهای درجه حرارت , رنگ و بو , سولفیدهای نامحلول و کلر باقیمانده باید در صورت نیاز به آزمون در محل انجام گرفته و نتیجه آن بر روی برچسب قید گردد .
حفظ ترکیبات نمونه
9-1 روش یکسانی برای نگهداری آزمونه جهت تمام آزمونها موجود نبوده و بستگی به نوع آزمون مورد نظر دارد ولی اغلب نمونهها را میتوان برای حفظ ترکیبات موجود در داخل جعبهای با جدار عایقبندی شده که محتوی یخ است در حرارت 3 تا 4 ساعت قبل نگهداری خواهد بود .
9-2 به نمونه برداشته شده جهت آزمون مجموع سولفیدها مقدار دو میلیلیتر محلول 22 درصد استات روی بازاء هر لیتر نمونه اضافه کنید .
9-3 نمونه برداشته شده جهت آزمون فنل را به وسیله اسید اورتوفسفریک در مجاورت معرف متیل اورانژ به PH پائینتر از چهار رسانیده و بازاء هر لیتر نمونه مقدار یک گرم سولفات مس افزوده و در حرارت 10-5 درجه سانتیگراد نگهداری نمائید .
این نمونه باید حداکثر طی 24 ساعت پس از زمان جمعآوری در معرض آزمون قرار گیرد .
9-4 نمونه برداشت شده جهت آزمون سیانید را به وسیله ئیدراکسید سدیم به PH بالاتر از 11/0 رسانیده و در محل سرد نگهداری کنید .
9-5 جهت تثبیت فلزات سنگین در صورتیکه نمونه اسیدی قوی نباشد , مقدار 5 میلیلیتر اسید نیتریک غلیظ بازاء هر لیتر اضافه کنید .
9-6 به نمونههای برداشته شده جهت آزمون روغن و چربی برای جلوگیری از فعالیت باکتریها مقدار 5 میلیلیتر اسید سولفوریک ( یک به یک ) بازاء هر لیتر اضافه نمائید .
1- Waste Water
2- Industrial Effluents
3- برای توضیحات بیشتر به استاندارد شماره 2347 ایران مراجعه شود
4- Composite Sample
